T? B?i Bàn ? Campuchia ??n Ngh? Nhân May M?c Cao C?p.
V?i tu?i g?n tám m??i, có l? ông Hai Ve là l?a ngh? nhân may m?c cao c?p hi?m hoi còn sót l?i t? m?t th?i Sài Gòn x?a.
Th?p niên 1980, trong lúc vàng ???c mua t?ng ch? v?i giá 170 ngàn ??ng thì ti?m may Hai Ve bán ra m?t lo?i nón có giá lên t?i 120 ngàn ??ng/cái! Tuy giá cao nh? v?y, v?n luôn có ng??i mua. ??n gi?, ng??i g?c Sài Gòn – Gia ??nh trên d??i 60 tu?i ? h?i ngo?i còn nh?c ??n nh?ng cái nón m?c ti?n này, k? r?ng x?a kia mu?n ???c g?i là dân ch?i Sài Gòn ph?i ??i nón Hai Ve.
Nón k?t, nón beret và nón gatsby may b?ng các lo?i v?i cao c?p r?t ??p, r?t sang. Nón có g?n logo thêu b?ng tay có ch? H.V. Ca s? Thanh Lan, ngh? s? c?i l??ng Thanh Sang chu?ng nón Hai Ve, mua ?? di?n, di?n trên sân kh?u, ?? ch?p hình ??ng báo. Nón Hai Ve c?ng là m?t ki?u “huy?n tho?i” mà nh?ng thanh niên thích ch?ng di?n th?i ?y m? ??c. Ông Hai Ve nh? l?i: “?ó ch? là công vi?c ph? ?? ki?m thêm bên c?nh ngh? may ?? vest hay qu?n tây, áo chemise. Nh?ng nh? ?ó, tôi ki?m ???c nhi?u ti?n nh? t?n d?ng nh?ng m?nh v?i v?n là lo?i v?i cao c?p c?a Anh, Ý t? may áo vest d? ra”.
Ông ?ã t?ng làm cai c?t chính, v? trí cao nh?t c?a ngh? may ? ti?m may Chua, là ti?m may thu hút gi?i chính khách, t??ng tá và ngh? s? ? Sài Gòn x?a.
T? khi m? ti?m may riêng, ông ?ã nhi?u l?n ???c m?i ??n nhà Ngo?i tr??ng Tr?n V?n L?m, Trung t??ng Mai H?u Xuân ?? ?o ni t?c v? may ?? vest. Ông k?p ti?p bao nhiêu khách th??ng l?u, cho dù không h? t? ch?i b?t k? ai mu?n có b? ?? ??p, cái qu?n tây h?p dáng.
Ngh? nhân may m?c cao c?p Hai Ve ??i chi?c nón do nhà may anh s?n xu?t r?t ???c ?a chu?ng m?t th?i.
Hai Ve ?ã k?p n?i ti?ng ? Sài Gòn t? tr??c 1975, m?c dù ông ch? b?t ??u s?ng ? thành ph? này t? 1970. Tr??c ?ó, ??t n??c Campuchia m?i là n?i chôn nhau c?t rún c?a ông.
Trong vài bu?i sáng, tôi ???c ông Võ V?n Ve, ch? nhân ti?m may Hai Ve k? chuy?n ??i. Ông v?n ?? b? râu Clark Gable nh? h?i m?i v? Sài Gòn cách nay g?n n?a th? k?. ? tu?i này, ông v?n c?t may, v?n t? tay ?o cho khách. Khi có khách ??n, ông gi? n?p c?, ?óng b? nghiêm ch?nh ra ti?p trong trang ph?c g?n gàng ôm thân hình nh?ng khá tho?i mái, khi?n ông gi?ng m?t ng??i ?àn ông m?i ngoài sáu m??i. Khi nói chuy?n, gi?ng nói chân ch?t c?a ông không át n?i s? l?ch lãm khi nh?n xét t?ng lo?i v?i, t?ng ki?u qu?n, s? khác nhau v? ki?u áo vest ? vài n??c châu Âu và chu?n m?c c?a m?t qu?n tây, áo chemise…
Ông Hai Ve ??n v?i ngh? may b?ng nh?ng ??ng l?c ??n gi?n, nh?ng ý chí và tính cách c?a ông m?i là l?c ??y khi?n ông ?i t?i cùng s? nghi?p c?a mình.
Dù quê n?i và quê ngo?i ??u ? mi?n Nam, chú bé Võ V?n Ve l?i sinh ra trên ??t Campuchia n?m 1939, vài n?m sau khi cha m? d?n ??n ?ây. Ông d??ng làm ngh? n?u b?p cho Tây, mua ??t ? t?nh Svay Rieng m? nhà hàng Ng?c Thi, r? cha m? Ve lên ?ó sinh s?ng. Ve l?n lên, bi?t ti?ng Miên nh?ng sõi ti?ng Vi?t, dù ch? bi?t chút ít v? ??t Sài Gòn quê m? trong m?t l?n v? th?m lúc nh?.
T?i n?m 12, 13 tu?i, nh?ng ngày ngh? h?c, Ve ???c ba má cho ??n nhà hàng c?a d??ng ?? giúp ch?y bàn b?ng cà phê. Lúc ?ó ?ang tu?i ?n tu?i l?n, Ve ???c ?n ngon, sáng u?ng cà phê ?n giò cháo qu?y, s??ng h?n ? nhà dù nhà ba má Ve ch?n nuôi heo bò c?ng s?ng ???c. Lúc ?ó có nhi?u xe công-voa, xi-t?-xít th??ng ??n ch? Svay Rieng ch? cá, l??n xu?ng Sài Gòn và t?p ??n quán ngh? ng?i. Hai Ve mang gh? b? ra cho h? m??n là có ti?n xài. Tuy v?y, nhi?u l?n Ve b? ?ám tài x? thô l? g?i gi?t gi?ng: “Ê m?y, cho tách cà phê coi!”. N?u mang ra ch?m thì b? ch?i th?. Chú bé Ve ngh? ng?i, ch?ng l? c? vì mi?ng ?n mà cúi ??u ?? ng??i khác m?ng ch?i! ?ó là “m?t t? cách con ng??i”, nh? ba t?ng nói.
G?n ?ó có ti?m may H? ??c Ng?. Qua l?p c?a kính sáng choang, th? may ng?i trong mát may ?? ??p cho khách khi?n Ve th?y ?ó là m?t ngh? ?áng làm. Vài n?m sau, Ve xin ba má cho theo anh Nhung là con c?a dì d??ng ?? h?c ngh? may. Anh Nhung ?ang theo ngh? ? ti?m Tân Vi?t trên ???ng Ha-scan, là ti?m may n?i ti?ng ? Nam Vang t?ng may ?? cho ng??i trong hoàng cung. R?i Ve lên Nam Vang. M?i ngày anh Nhung lãnh ?? ? ti?m v?, v?a may v?a d?y Ve h?c ngh?.
Sau m?t th?i gian, anh Nhung c??i v? và quay v? Svay Rieng m? ti?m may l?y tên là Tailor Phnompenh. Ve v? theo. M?t b?a c?m, Ve b? ng??i anh v? c?a anh Nhung c?ng là th? may la m?ng vì m?t vi?c không ?áng. Ve t? ái, b? c?m và ngh? làm. ? nhà c? tháng sau, không ai kêu ?i làm l?i, Ve b?t ??u ng?m ngh? v? thân ph?n mình. Ba anh b?o: “Con d?i l?m, con mu?n ?n tr?ng nh?n ph?i lòn hang mai!”. Ve quay l?i Nam Vang, ??n th?ng nhà may Tân Vi?t quy?t làm l?i t? ??u. Lúc ?ó, anh ?ã bi?t may qu?n tây.
G?p ông ch? ti?m b?n b? sà-rông t? ??ng tr??c ti?m, Ve x?ng là ?? t? c?a N?m Nhung mu?n h?c ngh?. Ông Tân Vi?t h?i chuy?n và ??a ?? cho Ve may ?? th? tay ngh?. C?c c?, ông ??a v?i may cái qu?n màu tr?ng. Trong ngh? may, th? non tay k? nh?t màu tr?ng vì n?u không gi?i ngh?, may ?? lúc c?ng th?ng là ?? m? hôi làm d? ?? c?a khách. ?ã v?y, th? trong ti?m nghe nói Ve là ?? t? c?a N?m Nhung v?n gi?i may qu?n thì soi r?t k?. Ve t?nh b? may, ??n gi? c?m, th? vest, th? qu?n t? l?i nhìn qu?n c?a Ve may, xem t? ??u ba-gh?t, túi… r?i b?o nhau: “C?u này sau có t??ng lai!”. Ông ch? Tân Vi?t quý th? gi?i, tr? l??ng h?u h?, sáng ?i ch?i th? thao c?ng r? ?i.
Tuy nhiên, m?t s? th? ganh ghét chàng th? tr? ???c ?u ái nên tìm cách phá. M?t ng??i nói khích: “Anh làm ngh? nh? v?y, ?áng l? ph?i nh?n sáu tr?m ??ng, ch? nh?n ba tr?m là bóc l?t!”. Ve ngh? ng?i. Cu?i cùng s? ng? nh?n và x?c n?i c?a tu?i tr? ?ã th?ng, anh xin ngh? làm. Ông ch? Tân Vi?t sành ??i, kêu Ve vô b?o: “C?u à, tui nói c?u nghe m?t ví d?, ng??i ta tr?ng m?t cây cam và tr?ng m?t cây c?i. Cây c?i tr?ng mau thu ho?ch, có th? ?n li?n nh?ng tr?ng m?t cây cam dù lâu ra trái nh?ng có th? ?n lâu dài, quý h?n!”. Ve ng?m ngh? nhi?u v? câu nói này nh?ng dù sao anh ?ã xin ngh?. Anh ?i làm ch? khác, l??ng th?p h?n l?i không có ch? ng?. Sau m?t th?i gian làm vi?c c?t l?c ?? ch?ng minh ngh? vi?c v?n có th? thành công, l?i ?n u?ng thi?u th?n, anh xu?ng s?c, chán n?n và ray r?t.
M?t l?n, quay v? th?m nhà may Tân Vi?t, anh g?p bà ch?. Bà h?i: “Ve, b? mày có v? r?i sao g?y ?m quá v?y?”. Anh thú thi?t là ?n toàn c?m hàng cháo ch?, làm ít ti?n, nhi?u lúc ph?i ?n chu?i tr? c?m. Bà ch? t?t b?ng nói: “Thôi ?? vài tháng n?a, có ông b?n m? ti?m thì qua ?ó làm!”. Ông b?n ?ó tên Tùng, ch? ti?m may Maitre de ciseaux c?ng trên ???ng Ha-scan. Ve vào làm ? ?ó cho ??n n?m 27 tu?i, ngh? làm khi c??i v? ra riêng. Anh thành ông ch? nh?, m? ti?m may Hai Ve ? s? nhà 223, l?u 1 ???ng Monivong ? Nam Vang. Anh v?a nh?n ?? t? ti?m Tân Vi?t, ti?m ông Tùng v?a nh?n khách ? ti?m nhà.
Ngh? nhân may m?c cao c?p Anh Hai Ve khi còn làm th? may t?i Nam Vang
Làm ngh? may ? x? ng??i, anh nh?n ???c nhi?u ?u ái vì gi?i nào c?ng c?n ?? ??p.
Có l?n, cu?i th?p niên 1960, Hoàng thân Norodom Viriya, anh c?a qu?c v??ng x? này b?o nhân viên ??a Ve vào hoàng cung may cho ông ta hai b? vest b?ng v?i tergal màu cà phê s?a.
N?m 1970, có bi?n ??ng ? Nam Vang, Qu?c v??ng Sihanouk b? l?t ??, m?t s? ng??i Vi?t b? n?n “cáp du?n”. Cha v? c?a Ve làm vi?c ? Công ty Shell b?o n?u mu?n ?i Pháp thì ông ?y s? lo, ho?c có th? v? Vi?t Nam ch? ? ?ây thì ch?t lúc nào không hay. Ve quy?t ??nh ??a gia ?ình v? c? qu?c.
V? Sài Gòn, c? nhà Ve ? nh? nhà ng??i ch? c?a cha v? trong khu Bình Th?i. Vì ch?a có vi?c làm, Ve ra ch? chim ch? chó ???ng Hàm Nghi ch?i ?? bu?n. ? ?ó có m?t ông ra dáng phong l?u c?ng ??ng xem nh?ng con chó ?ang nh?t ? ?ó, t? gi?i thi?u làm ngh? th?u khoán. Nghe Ve b?o t?ng may ?? cho ??i s? Pháp, ??i s? Úc bên Campuchia, ông kia b?o: “V?y ?? tôi gi?i thi?u cho anh m?t ch? làm!”. Ông ta vi?t vài ch? vào t? gi?y b?o ??n ti?m may Bình ? ???ng Cao Th?ng. ??n g?p, ông ch? cho bi?t ?ã có ?? cai c?t, th? qu?n và th? vest. Hai Ve xin làm b?t c? vi?c gì, s?a ?? v?t s? ??u ???c. Anh nói th?t là t?ng làm ch?, làm cai c?t chính ch? vài n?m nay không tr?c ti?p may.
Làm m?t th?i gian ng?n, ông ch? cho may qu?n ?n s?n ph?m. Do lâu ngày không tr?c ti?p may, Ve làm ch?m h?n th? nh?ng khi cho ông ch? xem thành ph?m, ông th?t lên: “Quá ??p anh Hai, tôi công nh?n anh có hoa tay!”. Xong ông b?o: “Thôi, anh làm áo vest ?i!”. Ve c?t ve áo theo k? thu?t “canh tóc” ch? không ép keo nh? th? sau này th??ng làm, nên ông ch? c??i khoái chí. Nh?ng lúc ?ó, vì t?c ?? anh may b?ng n?a ng??i khác nên có chuy?n. M?t hôm, có ông khách ??n th? ?? nh?ng ch?a xong, khách b?c b?i. Xui làm sao, ông ?ó l?i là khách s?p. B? ch? ti?m trách, Ve l?ng l?ng ?i ki?m vi?c làm khác. Ra t?i ti?m Tân Tân là ti?m may n?i ti?ng trên ???ng T? Do, ông ch? ? ?ây cho bi?t ti?m ?ã có cai r?i ch? qua nhà may Chua hi?n ?ang c?n cai c?t.
Nhà may Chua ? ???ng Hu?nh Thúc Kháng r?t n?i ti?ng, gi?i quan ch?c, t??ng tá và ngh? s? th??ng ??n may. Ông Chua ?ang c?n cai c?t gi?i nên ?? ngh? tr? anh m?t tháng 15 ngàn ??ng (vàng ?ang 20 ngàn/l??ng) l??ng th? tay ngh?.
Tháng ??u, may cho m?t v? khách giàu có là ông Bình bán v? ru?t xe h?i. Khi th? vest, th??ng ph?i th? vài l?n, Ve ch? th? m?t l?n duy nh?t. Nhân viên trong ti?m b?o Ve: “Khách b?o anh làm ?u. ?ng may áo vest ? ti?m Tân Tân th? m?y l?n m?i êm, còn anh th? có m?t l?n!”. Ve l?y áo vest xu?ng, ?? ngh? ông Bình nhìn k?: “Bác coi c? áo nè, ôm nh? c? áo chemise. Bác có b?ng, nh?ng m?c áo vào ph?n b?ng r?t th?ng, gài nút l?i không th?y nh?n”. Ông Bình ng?m k?, l?y áo v?, sau ?ó quay l?i b?o: “Ph?i nói r?ng, t? tr??c ??n gi? tôi m?i th?y ???c b? áo vest c?t quá ??p này. Tôi m?c ai c?ng khen!”. Tháng ?ó, ông Chua tr? luôn 20 ngàn ??ng.
Tháng sau, m?t th?y d?y võ c?ng tên Bình ??n may b? vest tr?ng. Khi nh?n ??, ông nói: “H?i tr??c tôi may ? ?ây m?t b? nh?ng ch?a v?a ý. Ti?m V?n Cang trên ???ng Hu?nh Thúc Kháng, ti?m Tân Tân tôi c?ng ??n may nh?ng không ?ng. Gi? quay l?i, tôi th?y b? ?? này… quá ??p!”. Ông ta móc bóp th??ng ngay cho Ve 5 ngàn ??ng tr??c m?t ông Chua. ?ã v?y, l??ng t?ng lên 25 ngàn.
Vi?c gì ??n ?ã ??n, Hai Ve không th? làm thuê mãi dù l??ng ?ang khá. N?m 1971, ch? sau m?t n?m h?i h??ng, hai v? ch?ng anh dành d?m mua m?t c?n nhà ?p ?p trên ???ng Yên ?? (nay là Lý Chính Th?ng) giá 550 ngàn và s?a l?i t??m t?t ?? ?. T? ?ó, anh thành ông ch? ti?m may Hai Ve.
T?i ti?m may m?i, Hai Ve g?p ông Nho, ch? nhà hàng bên Pháp. Ông Nho nói: “Tôi mang cái áo m?u này ??n nhà may r?t n?i ti?ng c?a b?n tôi, nh?ng bên ?ó may không ???c. Sao v?y?”. Hai Ve nói: “Áo này “coup” c?a Alain Delon, ph?i c?t th? công theo ki?u c?a Pháp. Còn nhà may kia c?t theo ki?u c?a Ý, ?ít túm, ngang mông nên khó ??p”. Ông Nho may th? ? ?ây. Sau ?ó, ông ta yêu c?u may… 62 b? vest ?? mang ra n??c ngoài. M?t h?p ??ng khi?n nhà may nh? Hai Ve ph?i v?t v? làm ch? trong m?t th?i gian ng?n.
?? c?a Hai Ve khi ???c thích thì khách không ti?c ti?n. M?t ông tên Tú bên công ty Vosco may ti?n qu?n áo c? tr?m ngàn ??ng trong m?t th?i gian ng?n, khi vàng ch? 25 ngàn ??ng/l??ng. Các ngh? s? Thành ???c, Thanh Sang c?ng tìm ??n ti?m trong h?m ?? may, cùng nhi?u v? khách có ti?ng khác.
Sau 1975, tình hình kinh t? khó kh?n, có lúc ông vào Công ty Vi?t Ti?n làm phòng k? thu?t h?n m?t n?m r?i ngh?. Nh? có khách quen, ông v?n s?ng ???c b?ng ngh? may, dù ngu?n v?i ?? Tây càng lúc càng khó. Có lúc ông may nón ?? gi? ngh? và ki?m thêm, nh? ?ã k?. Kinh t? bao c?p ch?m d?t, ngh? may c?a ông l?i h?i ph?c. Ông g?p l?i nhi?u khách quen, nh?ng ng??i t?ng may tr??c 1975 tr? v? th?m quê. Trong ?ó có ông Nho, ch? nhà hàng v?i ??n hàng l?n ngày x?a. Ông có nh?ng khách hàng l?n ?áng nh? nh? m?t v? H?ng y, m?t chánh án Tòa t?i cao và vài v? c?p cao trong chánh ph?.
Ngh? nhân may m?c cao c?p lúc còn làm t?i phòng k? thu?t Công ty may Vi?t Ti?n
Hi?n t?i, qu?n áo may s?n ?ã chi?m ch? c?a qu?n áo ??t may, s? ti?m may thu h?p d?n. Tuy v?y, ti?m Hai Ve không h? v?ng khách.
Cho dù con cái ?ã tr??ng thành, nhu c?u cu?c s?ng không nhi?u, ông v?n không mu?n ngh? ng?i. Trong lúc r?nh r?i, Hai Ve th??ng ngh? ??n nh?ng tr?i nghi?m th?ng tr?m trong ngh? may. Ông ?ã có lúc b?ng b?t, coi tr?ng c?m xúc c?a mình ?? r?i ?ánh m?t vài c? h?i, làm bu?n lòng nh?ng ng??i t?t. H?u nh? ông không quên b?t c? bài h?c nào cho dù r?t nh? và sau m?i l?n nh? v?y, ông luôn thay ??i cho t?t h?n.
Dù sao, trong ông có ni?m t? hào là ?ã chung th?y tuy?t ??i v?i ngh? may, g?n bó v?i nó t? khi còn là c?u bé m?i l?n c?p túi ?i h?c ngh? cho ??n tu?i g?n tám m??i. Su?t quãng ??i ?ó, ông ch?a khi nào buông cây kéo s?i th??c dây, v?n thao th?c v?i t?ng chi?c qu?n, cái áo và v?n th??ng th?c d?y n?a ?êm ?? say s?a c?t v?i, may ??. Ngh? may ??a ông t? c?u bé ? mi?n quê x? ng??i, ??n nh?ng c? h?i ti?p c?n ng??i trong m?i gi?i, mang ??n s? thanh l?ch qua trang ph?c và ông ngh? c?ng là cách ?? làm ??p cho ??i.
Ông không m?y b?n tâm khi ???c g?i là “huy?n tho?i” c?a ngh? may m?c ? Sài Gòn. Ông t? th?y mình ?ã bi?t “lòn hang mai ?n tr?ng nh?n”, “tr?ng cây cam ?n trái lâu dài” nh? l?i nh?ng ng??i thân yêu ?ã khu?t, cha và ông Tân Vi?t d?y t? thu? m?i vào ??i.
Bài: Ph?m Công Lu?n – ?nh: NVCC
