Nh?n bi?t, phân bi?t s?i cotton, các lo?i v?i cotton (v?i bông). Các ?ng d?ng c?a s?i bông, v?i làm t? s?i cotton.
Hàng ngày, có r?t nhi?u v?t d?ng chúng ta s? d?ng t? v?i cotton: kh?n r?a m?t, qu?n áo m?c, ch?n, ga, g?i, … Tuy nhiên các s?n ph?m có ngu?n g?c 100% cotton giá thành cao và ch?a h?n ?ã t?t. Hi?n nay, v?i s? phát tri?n c?a công ngh?, r?t nhi?u lo?i x? t?ng h?p ???c pha vào thành ph?n s?i d?t. Bài vi?t d??i ?ây s? giúp các b?n nh?n bi?t, phân bi?t các lo?i v?i làm t? s?i bông ho?c có ch?a s?i bông m?t cách t??ng ??i chính xác.
Q?a bông tr??c khi thu ho?ch l?y x?.
1. Ngu?n g?c bông.
Bông ???c l?y t? h?t m?t lo?i th?c v?t thu?c h? Gossypium có tên là cây bông v?i. Bông v?i là lo?i cây ?a n?ng ?m, c?n nhi?u ánh sáng. Nhi?t ?? thích h?p ?? tr?ng bông là t? 20-30°C. Bông ???c gieo b?ng h?t, th?i gian thu ho?ch t? 90 ??n 200 ngày tùy thu?c gi?ng bông.
T?i Vi?t Nam, bông tr?ng nhi?u ? Tây Nguyên, ??ng Nai, Bình D??ng, Bình Ph??c, vùng duyên h?i mi?n Trung (Ninh Thu?n, Bình Thu?n) và m?t s? t?nh phía B?c.
2. Ch?ng lo?i bông v?i.
– Bông H?i ??o: cho x? có ch?t l??ng t?t nh?t có chi?u dài 3.5 – 6.4cm, m?nh 0.13-0.15cm,chi?m không nhi?u.
– Bông L?c ??a: chi?m 70% s?n l??ng dài 12.7- 33.3mm, m?nh 0.16-0.22tex).
– Bông C? X? thô và ng?n (l<20mm).
– Bông L?u niên X? thô và ng?n.
3. Tình hình tiêu th? bông.
X? bông ???c s? d?ng r?ng rãi v?i h?n 100 m?c ?ích khác nhau. T? tr?ng phân b? s? d?ng x? bông:
– L?nh v?c may m?c: d?t kim (47.4%), d?t thoi (52.6%), qu?n áo n?, nam, tr? em.
– L?nh v?c công nghi?p: v?i y t?, ch?, l?u, gi?y d?u, ?óng sách, qu?n áo c?u h?a, phi hành gia, giày, ?ng, khóa kéo…
– L?nh v?c dân d?ng: kh?n tr?i gi??ng, g?i, kh?n lau, kh?n tr?i bàn, b?c gh? salon…
– S?n xu?t th?m các lo?i.
4. C?u trúc x? bông v?i.
X? bông có d?ng t? bào hình ?ng, ??u khép kín, thành m?ng ch?a ??y ch?t nguyên sinh, ?? xo?n t? nhiên.
– Ch?a kho?ng 93-94% ?-cellulose là thành ph?n chính và quy?t ??nh tính ch?t c?a x? bông.
– C?u trúc x? ?nh h??ng ??n tính ch?t c?a x? bông nh?ng y?u t? ?nh h??ng tr?c ti?p ??n x? bông ?ó là ?? chín.
Hình ?nh ch?p b? m?t c?t ngang và chi?u d?c c?a x? bông.
Hình ?nh c?u t?o x? bông.
5. Tính ch?t c?a x? bông.
+ Kh?i l??ng riêng: 1.52-1.56g/cm3.
+ ?? b?n kéo: trung bình.
+ ?? giãn: khá th?p.
+ Kh? n?ng ph?c h?i ?àn h?i: th?p, ph?c h?i 75% n?u kéo giãn 2%, n?u kéo giãn 5% thì x? bông ch? ph?c h?i kho?ng 50%.
* V?i nhi?t ??: Là v?t li?u không nhi?t d?o. T??ng ??i b?n nhi?t, ? 150°C trong nhi?u gi? x? ch?a b? t?n th??ng. Tr?ng thái ??t 120°C x? b?t ??u gi?m b?n. 220 – 400°C b? nhi?t h?y m?nh.
* V?i Axít.: Kém b?n nh?t là v?i axít vô c?, b? phá h?y m?nh nh?t ? nhi?t ?? và n?ng ?? cao.
Chú ý: Sau khi x? lý axit v?i bông c?n nh?t thi?t gi?t s?ch axít tr??c khi ?em ph?i, s?y…
* V?i Ki?m:
– T??ng ??i b?n ki?m >>?ng d?ng làm bóng v?i bông ??ng th?i t?ng kh? n?ng nhu?m, x?p và h?p th? n??c t?t.
– Ki?m không tr?c ti?p phá h?y x? bông nh?ng n?u có m?t c?a các ch?t oxi hóa hay ánh sáng v?n có th? làm x? b? phân h?y.
* Ch?t kh? và ch?t ôxi hóa. – Ch?t kh? (nh? Na2S, Na2SO4…) không ?nh h??ng ??n x? bông
– Ch?t ôxy hóa tác d?ng phá h?y bông tùy thu?c ?i?u ki?n ph?n ?ng (chuy?n thành axít cellulose). Khi t?y v?i bông ng??i ta dùng ch?t ôxy hóa nh? :NaHClO, NaClO2, H2O2)…
* Ph?n ?ng este và ete (tính ch?t r??u).
– Ng??i ta bi?n tính x? bông thành CMC (Carboxyl metyl cellulose) có kh? n?ng hòa tan trong n??c nóng và ki?m y?u. Có th? dùng làm h? s?i d?c, h? in hoa.
Ngoài ra, s?i bông còn có m?t s? tính ch?t khác nh?:
*Kh? n?ng hút ?m và hòa tan.
– Không tan trong n??c
– Hàm ?m 8 – 8,5%, >> làm v?t li?u d? hút ?m, th?m m? hôi, v? sinh, giúp lo?i tr? s? tích t? t?nh ?i?n.
– khô ch?m do n??c liên k?t v?i x? khá ch?t – R?t d? nhi?m b?n do tính háu n??c
– Trong n??c tr??ng n? nh?ng l?y l?i hình d?ng ban ??u khi khô.
– Trong n??c t?ng ?? b?n t? 10-20%.
– Tan trong ??ng amoni [Cu(NH3)4].
* Kh? n?ng nhu?m: Do có nhi?u nhóm (-OH) nên x? bông có th? nhu?m b?ng thu?c nhu?m tr?c ti?p, ho?t tính, hoàn nguyên hay l?u hu?nh.
* Tính d? nhàu.
– Do ch?a nhi?u nhóm có c?c nên l?c t??ng tác gi?a các m?ch t??ng ??i m?nh. D? tái h?p l?i ? v? trí m?i ng?n c?n VL ph?c h?i bi?n d?ng.
– Do xell d? hút ?m, tr??ng n? trong n??c nên d? b? bi?n d?ng.
* Vi khu?n và n?m m?c. Bông kém b?n vi sinh v?t (gi?m ?? b?n c? lý)enzym c?a m?t s? vi sinh v?t có kh? n?ng làm ch?t xúc tác th?y phân cellulose (c?t ng?n m?ch).
-L?i d?ng tính ch?t này ?? th?c hi?n các công ngh? hoàn t?t nh? mài vi sinh, làm nh?n m?t v?i, gi?m tr?ng…
6. Ph?m vi s? d?ng c?a cây bông.
– H?t bông là ngu?n th?c ph?m quan tr?ng, làm th?c ?n cho ng??i và m?t s? gia súc do có hàm l??ng protein cao.
– X? dài c?a bông (>1.3cm) là s?n ph?m tr?c ti?p ?? s?n xu?t s?i và v?i ?ng d?ng trong ngành may m?c.
S?i bông không hòa tan trong n??c, khi ?m ho?c ??t s? d?o dai h?n khi khô ráo.
S?i bông b?n ??i v?i ch?t ki?m, nh?ng không b?n ??i v?i acid và có th? b? vi sinh v?t phân h?y. Dù v?y kh? n?ng ch?u ???c m?i m?t và các côn trùng khác r?t cao. S?i bông d? cháy nh?ng có th? n?u trong n??c sôi ?? ti?t trùng. Vì ?u ?i?m này nên x? ???c s? d?ng nhi?u làm nguyên li?u s?i d?t các lo?i v?i may qu?n áo y t?.
S?i bông là lo?i s?i thiên nhiên có kh? n?ng hút/ th?m n??c r?t cao; s?i bông có th? th?m n??c ??n 65% so v?i tr?ng l??ng. S?i bông có khuynh h??ng dính b?n và dính d?u m?, dù v?y có th? gi?t s?ch ???c. S?i bông thân thi?n v?i da ng??i (không làm ng?a) và không t?o ra các nguy c? d? ?ng vi?c khi?n cho s?i bông tr? thành nguyên li?u quan tr?ng trong ngành d?t may.
S?i bông không hòa tan trong n??c.
Khi ?m ho?c ??t s? d?o dai h?n khi khô ráo. S?i bông b?n ??i v?i ch?t ki?m, nh?ng không b?n ??i v?i acid và có th? b? vi sinh v?t phân h?y. Dù v?y kh? n?ng ch?u ???c m?i m?t và các côn trùng khác r?t cao. S?i bông d? cháy nh?ng có th? n?u trong n??c sôi ?? ti?t trùng.
– X? ng?n hay còn g?i là bông ph? s? d?ng làm h?, x? nhân t?o.
Lãnh v?c chính c?a s?i bông là vi?c ?ng d?ng trong ngành may m?c. Ngoài ra, s?i bông còn ???c dùng làm thành ph?n trong các ch?t li?u t?ng h?p.
Cách phân bi?t s?i bông nh? th? nào?
1. V?i bông là gì?
Vào th?i xa x?a, ông cha ta ?ã bi?t cách tr?ng cây bông ?? l?y qu? ?em v? l?y s?i d?t thành v?i may qu?n áo. Cho ??n khi ngành d?t may phát tri?n, ng??i ta v?n l?y s?i t? cây bông nh?ng mang v? x? lý b?ng hóa ch?t ?? t?ng ?? b?n c?ng nh? gi?m s? m?c, m?c c?a v?i. T? ?ó, v?i cotton ra ??i. V?y v?i cotton là gì?
V?i cotton là lo?i v?i t?ng h?p ???c làm t? nhi?u ngu?n nguyên li?u thiên nhiên trong ?ó nguyên li?u chính là s?i bông và các ch?t hóa h?c t?o thành. Nh? nh?ng tính n?ng v??t tr?i mà v?i cotton ?ang ???c s? d?ng r?ng rãi và ?a chu?ng nh?t hi?n nay.
– ?u ?i?m v?i cotton: Hút ?m, th?m m? hôi, gi?m nhi?t và làm mát c? th?.
– Nh??c ?i?m: Giá thành cao, mình v?i c?ng, có c?m giác khô th??ng là l?a ch?n c?a các khách hàng nam. Ng??i ta kh?c ph?c nh??c ?i?m này b?ng cách pha s?i Spandex ?? t?o s? m?m m?i cho nh?ng ???ng cong quy?n r? ??i v?i các khách hàng n?.
2. Các lo?i v?i cotton:
Theo ki?u d?t v?i cotton ???c chia làm 3 lo?i sau:
V?i d?t kim
?ây là lo?i v?i cotton có ?? co giãn và ?àn h?i t?t nh?t trong các ki?u d?t.
Các lo?i v?i này ???c ?ng d?ng may áo tshirt, poloshirt, qu?n áo m?c nhà, ?? lót, và m?t s? v?i có ki?u d?t ??c bi?t(v?i interlock) may th?i trang công s? n?.
Tr?ng l??ng trung bình v?a v?i kho?ng 150-210g/m2.
V?i cotton d?t kim có ?? co giãn và ?àn h?i và ?? r? l?n nh?t trong 3 ki?u d?t v?i.
V?i d?t thoi
?ây là lo?i v?i ???c s? d?ng r?t nhi?u làm trang ph?c công s? m?c ngoài. V?i ?? r? ít, và h? th??ng x? lý ch?ng nh?n tr??c khi ??a vào s? d?ng. V?i cotton d?t thoi ch? y?u làm áo s? mi, qu?n áo b?o h? lao ??ng, kh?n ?n, ga g?i, rèm…và r?t nhi?u ?ng d?ng khác.
V?i may áo s? mi
V?i không d?t
?ây là lo?i v?i ???c ép t? s? s?i v?i ch?t ph? gia t?o thành v?i mà không ph?i dùng ph??ng pháp d?t. V?i cotton không d?t th??ng ???c ?ng d?ng làm kh?n b?c s?n ph?m, túi sách… trong các ngành k? thu?t khác nhau. V?i th??ng không co giãn, có ?? r? th?p nh?t trong 3 lo?i trên.
V? thành ph?n s?i, thì v?i cotton có th? ???c pha v?i r?t nhi?u lo?i s?i khác ?? cho ra các lo?i v?i khác nhau. V?i cotton ???c chia thành 3 lo?i ph? bi?n sau:
Th? nh?t: V?i ch?a 100% cotton, ho?c pha v?i thành ph?n t? 95%cotton tr? lên: Là v?i có ngu?n g?c t? s?i qu? bông hay còn g?i là s?i Xenluloxo. V?i 100% cotton có th? th?m hút m? hôi t?t, thích h?p khí h?u nhi?t ??i c?a n??c ta. Nh?ng nh??c ?i?m c?a lo?i v?i này là có giá thành khá cao, ch? dành cho nh?ng s?n ph?m cao c?p.
Th? hai: V?i cotton CVC 65/35 có thành ph?n g?m 65% x? cotton và 35% x? PE. Là lo?i v?i mang c? 2 tính ch?t c?a s?i cotton và PE. Vì thành ph?n cotton chi?m t?i 65% nên giá thành lo?i v?i này c?ng khá cao.
Th? ba: V?i Tixi hay g?i t?t là TC g?m có 35% x? cotton và 65% x? PE. L?i v?i này th??ng ???c dùng may áo thun và ???c s? d?ng ph? bi?n h?n do giá thành ? m?c trung bình.
3. Cách nh?n bi?t v?i làm t? bông:
Th? tr??ng v?i ?a d?ng và phong phú khi?n ng??i tiêu dùng không bi?t ?âu là v?i cotton 100%, v?i pha cotton v?i các s?i khác. ?? gi?m giá thành nh?ng v?n ??m b?o ch?t l??ng, nhà s?n xu?t th??ng pha cotton v?i polyeste. Trong ?i?u ki?n phòng thí nghi?m, thì vi?c xác ??nh m?c ?? pha cotton và polyeste tr? lên r?t ??n gi?n b?i có r?t nhi?u ph??ng pháp nh?: c?, lý, hóa, nhi?t…Tuy nhiên, là ng??i tiêu dùng ho?c nhà s?n xu?t nh? l? thì ?ôi khi vi?c này tr? lên r?t khó. ?? giúp b?n bi?t ?âu là v?i cotton 100%, v?i pha v?i polyeste… chúng tôi ??a ra m?t s? cách nh?n bi?t nhanh v?i nh?ng ph??ng pháp ??n gi?n sau c?ng có th? giúp b?n xác ??nh chu?n 90%.
PE (Polyeste, tên th??ng g?i Pê- E:
Lo?i v?i này ???c làm t? 100% s?i PE. ?u ?i?m lo?i v?i này là có ?? b?n cao và ít b? nhàu, không b? co l?i trong quá trình s? d?ng. Giá thành c?ng m?m nên ???c dùng ph? bi?n)
– Ng??i mua nh?m ch? ng??i bán r?t ít khi nh?m. Th??ng v?i 100%cotton d?t thoi s? vào kho?ng 95.000-250.000 ?/m tùy v?o ki?u d?t, m?c ?? thoàn thi?n. V?i d?t kim s? dao ??ng kho?ng 170.000/kg. N?u b?n mua v?i m?i mà giá thành quá r? thì nên xem xét l?i m?t cách c?n th?n nhé.
– S? d?ng ph??ng pháp giác quan: N?u b?n ch?u khó quan sát b?n s? th?y v?i cotton r?t d? g?p n?p nên c?ng d? b? nh?n theo n?p. N?u dùng tay s? vào m?u v?i cotton b?n c?ng s? c?m nh?n ???c ?? x?p, h?i khô, không r?, không l?nh. N?u l?y m?t ít s?i v?i ra và làm thí nghi?m v?i n??c thì s?i ta s? thây v?i nhi?u cotton có kh? n?ng hút n??c r?t m?nh, sau khi ng?m n??c s? có ?? b?n kéo l?n h?n.
– S? d?ng ph??ng pháp nhi?t h?c: ?ây là ph??ng pháp ??n gi?n mà t??ng ??i chính xác. Dùng m?t m?u v?i nh? và ?em ??t, b?n quan sát n?u th?y l?a cháy màu h?ng, khói xám và sau khi cháy h?t không ?? l?i ch?t nh?a thì ?ó là v?i cotton. ?nh d??i ?ây cho bi?t k?t qu? sau khi ??t các lo?i v?i cotton.
Video h??ng d?n nh?n bi?t v?i 100%cotton, 100%polyeste, v?i pha.
S? d?ng s?i cotton, v?i làm t? s?i cotton nh? th? nào cho phù h?p?
Nh? ?ã trình b?y ? trên, b?n có th? th?y ?u nh??c ?i?m c?a v?i làm t? s?i cotton: Th?m hút t?t, b?n v?i môi tr??ng ki?m, d? t?y tr?ng, d? nhu?m m?u, b?n ? nhi?t ?? cao. Là s?i t? nhiên nên r?t thân thi?n v?i c? th? ng??i s? d?ng. Nh??c ?i?m c?a nó là giá thành cao, nh?n, d? b? vi khu?n và n?m m?c phân h?y.
?? khai thác ?u ?i?m và h?n ch? nh??c ?i?m c?a v?i cotton, ta nên s? d?ng chúng vào các m?c ?ích sau:
Th? nh?t: nên s? d?ng trong ngành y t? vào các m?c ?ích lau chùi, b?ng bó v?t th??ng(bông, b?ng). S? d?ng làm trang ph?c y t? vì kh? n?ng th?m hút, d? t?y, h?p c?a v?i bông.
Th? hai: nên s? d?ng v?i v?i thành ph?n nhi?u cotton trong các s?n ph?m ?? lót, ?? ng?, ch?n, ga, qu?n, áo gi? ?m.
Th? ba: nên s? d?ng các lo?i v?i cotton ?ã qua x? lý hoàn thi?n ch?ng nh?n, làm bóng ??i v?i s? mi m?c ngoài cho nam. ??i v?i th?i trang xuân hè: s? mi, qu?n jeans, sooc nên s? d?ng v?i có thành ph?n nhi?u cotton.
S? d?ng v?i cotton trong l?nh v?c ??ng ph?c, b?o h?, ho?t ??ng th? thao.
??i v?i qu?n áo ??ng ph?c, qu?n áo ho?t ??ng th? thao. S? d?ng v?i có thành ph?n cotton cao s? không t?t vì trong quá trình ho?t ??ng nh?t là ho?t ??ng th? d?c, m? hôi s? ra nhi?u và th?m vào v?i khi?n c? th? m?t nhi?t nhanh. Vi?c ph?i th?m hút môt hôi nhi?u s? khi?n v?i nhanh b? vi khu?n, n?m m?c phá h?y. Ngoài ra, vi?c gi?t, t?y nhi?u c?ng v?i vi khu?n, n?m m?c ho?t ??ng m?nh cùng v?i axit, mu?i có trong không khí s? khi?n v?i nhanh m?c, rách.
Trong tr??ng h?p này, chúng tôi th??ng khuyên khách hàng s? d?ng các lo?i v?i pha cotton v?i polyeste ?? kh?c ph?c t?t c? nh?ng nh??c ?i?m c?a cotton. Trong tr??ng h?p khách hàng v?n mu?n s? d?ng v?i v?i thành ph?n cotton cao thì nên ch?n lo?i ?ã qua x? lý ?? h?n ch? các v?n ?? trên.
L?a ch?n v?i may trang ph?c nh? th? nào cho phú h?p là quy?n c?a các b?n. V?i chúng tôi, chúng tôi luôn ch?n nh?ng lo?i v?i h?p lý, ?n ??nh ?? ?em l?i s? phù h?p v?i khách hàng. V?t li?u phù h?p s? quy?t ??nh 60% ch?t l??ng c?a s?n ph?m may m?c.
Trên ?ây là nh?ng gì chúng tôi ?ã tìm hi?u và nghiên c?u, n?u các b?n quan tâm ho?c có nh?ng câu h?i khác v? v?i, các s?n ph?m làm t? v?i cotton hãy liên h? v?i chúng tôi ?? ???c n?ng nghe và t? v?n.
Trân tr?ng,
